Cevaplıyoruz: Kediler İnsanlar Hakkında Ne Düşünüyor?

Kediler bundan yaklaşık 9.500 yıl önce hayatımıza girdiler. Bugün, yalnızca Amerika Birleşik Devletleri’nde 80 milyon kedi insanlarla birlikte yaşıyor. Fakat kedilerle ilgili hala bilmediğimiz çok fazla şey var. Bunlardan bir tanesi de kedilerin bizim hakkımızda ne düşündükleri.

Bristol Üniversitesi’nde hayvan davranış bilimi uzmanı olan John Bradshaw, yıllardır kedileri gözlemliyor ve davranışları üzerine araştırmalar yapıyor. Bradshaw’a göre kedilerin, insanları köpeklerin anladığı şekilde anlamadığı kesin.

John Bradshaw’un konuyla ilgili röportajını sizler için paylaşıyoruz.

Kedilerin davranışları üzerinde çalışmaya nasıl başladınız?

Kariyerimin ilk 20 yılında omurgasızların koku duyuları üzerine araştırmalar yaptım. Köpeklerin en önemli duyusu olan koku almanın hayvanlar alemindeki yeri beni her zaman çok etkilemiştir. Bu sebeple 1980’lerin başında köpeklerin davranışları üzerinde çalışmaya başladım. Hemen sonra kedilerin dünyasının büyüsüne kapıldım ve bu dünyayı bizim dünyamızla karşılaştırmak istedim.

Araştırmanızdan biraz bahseder misiniz?

Çok fazla gözlem yaptım. Gruplar halindeki kedileri, birbirleriyle iletişimlerini, sosyal yapılarını gözlemledim. Doğal yaşam alanlarındaki kedileri ve rehabilitasyon merkezlerinde kalabalık halde yaşayan kedileri izledim. Yeni bir kedi aralarına katıldığında verdikleri tepkilere baktım ve bu tepkileri belirleyen dinamikleri anlamaya çalıştım.

Pek çok şaşırtmacalı çalışma da yaptım. Örneğin kedilerin farklı oyuncaklarla oynama şekillerini inceledim veya günün farklı saatlerinde çeşitli davranış testlerini tekrar tekrar gerçekleştirdim, sahipleri ile ilişkilerini de gözlemledim. Onlarla mülakatlar yaptım. Onlara da davranış testleri uyguladım. Böylece kedilerinin davranışlarını nasıl algıladıklarını anlamaya çalıştım.

Peki araştırmanızı neden “Kediler, insanları köpeklerin anladığı şekilde anlamıyor.” diyerek sonuçlandırdınız?

Köpekler ve onların insanlarla olan iletişimleri üzerine sayısız araştırma mevcut. Köpeklerin, bizleri kendilerinden farklı olarak algıladıkları artık çok açık. İnsanları gördüklerinde davranışlarını değiştiriyorlar. Bir köpeğin insanlarla oynaması, başka köpeklerle oynamasından çok farklı.

Kedilere gelecek olursak, onların sosyalleşirken köpeklerdeki gibi insanları kendilerinden farklı gördüklerine dair henüz net bir bulgu elde edilmiş değil. Bizim onlardan daha büyük olduğumuzu bildikleri açık ama bu farkındalık davranışlarını etkiliyormuşa benzemiyor. Tıpkı kendi aralarında yaptıkları gibi kuyruklarını havaya dikip bacaklarımıza dolanıyor, yanımıza oturuyor ve gırlıyorlar.

“Kediler yalnızca “büyük” olduğumuzu düşünüyorlar.” dediğiniz bir makaleniz var. Bu kadar basit mi?

Elbette hayır. Kitabımda belirttiğim gibi kediler insanlara birbirlerine davrandıklarından ayırt edilebilir şekilde davranmıyorlar. Beceriksiz ve sakar olduğumuzu düşünüyorlar. Kediler insanlara takılıp düşmezler ancak pek çok insan kedilere takılıp düşer.

Ancak aptal olduğumuzu düşündüklerini sanmıyorum. Çünkü kediler kedilerinden aşağıda gördükleri başka kedilere asla sürtünmezler. İnsanlara sürtünüyorlar.

Kedilerin hakkımızda neler düşündüklerini tam olarak keşfedebilmemiz mümkün mü?

Çok daha fazla araştırma yapılmalı. Bu, yeteri kadar ilgi gören bir araştırma alanı değil. Kediler vahşi hayvan kategorisinde değiller. Dolayısıyla ekolojistler kediler hakkında “Aslında tam olarak hayvan sayılmazlar.” diye düşünüyor olabilir.

Bu araştırmanızda sizi en çok şaşırtan ne oldu?

Birçok evcil kedinin oldukça stresli olması, sahiplerinin bu durumun farkında olmaması ve bunun kedilerin ruh sağlığını ciddi biçimde etkiliyor olması. Kediler başka kedilerle her zaman anlaşamazlar ve sahipleri bu durumun onları ne denli etkilediğini fark edemez. Rutin veteriner kontrolleri dışında başka kedilerle kavga ettikleri için veterinere gitmek zorunda kalan kedilerin sayısı hiç de az değil.

Pek çok kedi, ilginç bir biçimde dermatitten (deri iltihabı) ve sistitten (idrar yolları iltihabı) muzdarip. Bu medikal problemler açıkça stresle tetiklenerek kötüleşiyor. Örneğin, idrar kesesi duvarı iltihabı stresle birlikte salgılanan ve kanda bulunan hormonlarla direkt olarak bağlantılı bir sağlık problemi.

Bu durumlara çözüm olarak hayvanları çeşitli ilaçlara boğmak yerine, öncelikle sosyal hayatlarının gözden geçirilmesini öneriyorum. Örneğin anlaşamayan kediler için daha geniş alanlar ve farklı odalar sağlamak sorunları ortadan kaldırabilir.

Neden bazı kediler ev sakinlerinden birine daha farklı davranır?

Düşündüğümüzden çok daha zeki oldukları kesin. Mutlaka o aile üyesiyle ilgili bir bildikleri vardır. Örneğin kimin gece 04:00’te kalkıp onlara yemek verebileceğini iyi bilirler.

Peki kediler insanlara neden pati pati/masaj yaparlar?

Bu kedilerin bebekken annelerine yaptıkları bir davranıştır. Başka bir deyişle anne-bebek ilişkisine ait bir davranış kalıbıdır. Bebek kediler kuyruklarını kaldırıp annelerine sürtünmeyi öğrenirler. Anne kediler de buna gırlayarak tepki verir.

Yani kedilerin insanlarla iletişim kurarken kullandıkları davranışlarının bir kaçı repertuvarlarında bulunur. Çok değil yalnızca 5-6 tanesi.

Kedileri eğitmek mümkün mü?

Evet mümkün. Kediler ne yapmamaları gerektiğini kolayca öğrenebilirler. Ancak yapmamaları gerekenleri öğrenseler bile yapmaya devam etmeyi tercih edebilirler. Örneğin, kediniz mutfak tezgahına atlamak gibi bir davranış geliştirdiyse bunun önüne geçebilmek için çok az yöntem vardır.

Mesela zıplayan, yaylı oyuncaklar deneyebilirsiniz. Böylece kediniz oyuncağını üstüne atladıkça oyuncak zıplayıp gidecektir. Kediler bundan hoşlanmaz ve böylece tezgahtan iner. Asla kedinizi eğitmek için onun canını yakmayın ya da kızdırmayın. Onu mutsuz eden şeyin sizden kaynaklandığını anlarsa ya da böyle düşünürse bunu asla unutmaz ve sizden soğur. Zaman geçince sorun geçmiş gibi görünse de ona yapılanı kesinlikle unutmayacaktır.

Kedi sahiplerine ne söylemek istersiniz?

Kedilerin belli bir noktaya kadar sosyal olduklarını unutmayın. Onlar köpekler kadar sosyal canlılar değiller. Bir de “Kediler patates cipsi gibidir, bir tane asla yetmez.” diye bir söz var, ancak kediler bu konuda bizlerle aynı fikirde olmayabilirler. İkinci bir kediyi ailenize katmadan önce, ilk olarak kendinizin değil kedinizin ne istediğini önemsemelisiniz. Kedinizi stresten mümkün olduğunca uzak tutmalısınız.