Deniz yıldızlarının en şaşırtıcı özelliklerinden biri, bilim-kurgu filminden fırlamış gibi görünen beslenme yöntemi. Bu sevimli görünümlü deniz canlıları, midelerini ağızlarından dışarı çıkarıp avlarını vücutlarının dışında sindiriyor. Sonra da midelerini geri çekip içeri alıyorlar.

İğrenç mi? Belki, ama dehşet derecede etkili bir yöntem.

Dışarıdan Sindirim: Doğanın Harika Çözümü

Deniz yıldızlarının iki midesi var. Birincisi kardiyak mide (dış mide), ikincisi ise pilorik mide (iç mide).

Nasıl çalışıyor?

1. Deniz yıldızı avını buluyor (genellikle midye, istiridye, salyangoz)
2. Kollarıyla avı sıkıca kavrıyor
3. Kardiyak midesini ağzından dışarı çıkarıyor
4. Mide avın üzerine bir örtü gibi yayılıyor
5. Güçlü sindirim enzimleri salgılıyor
6. Av dışarıda, vücut dışında sindirilmeye başlıyor
7. Yarı sindirilmiş besin mideye emiliyor
8. Sindirim tamamlandıktan sonra mide geri çekiliyor

Bu sisteme ekstrakorporeal sindirim deniyor - yani vücut dışı sindirim.

Neden Böyle Yapıyorlar?

Büyük avları yiyebilmek için

Deniz yıldızının ağzı çok küçük - sadece birkaç milimetre. Ama midesi dışarı çıkabildiği için, kendinden çok daha büyük avları sindirebiliyor.

Bir deniz yıldızı, vücudunun iki katı büyüklüğünde bir midyeyi bile yiyebiliyor.

Sert kabuklarla başa çıkmak

Midye ve istiridye gibi canlıların sert kabukları var. Deniz yıldızı bu kabukları yutamaz. Ama mideyi kabukların arasına sokup içerdeki yumuşak eti sindirebiliyor.

Enerji tasarrufu

Avı bütün yutup içerde sindirmek çok enerji harcar. Dışarıda sindirmek daha kolay ve etkili.

Midye Avcılığı: Sabır ve Güç Oyunu

Deniz yıldızlarının en sevdiği yiyeceklerden biri midye. Ama midyeyi yemek kolay değil - sıkıca kapalı bir kabuk var.

Avcılık süreci:

Deniz yıldızı midyenin üzerine çıkıyor ve tüp ayaklarıyla kabuğu kavrıyor. Sonra saatler, hatta günlerce çekiyor. Sabırla, yorulmadan.

Midye direniyor, kabuklarını sıkıca kapalı tutuyor. Ama deniz yıldızı çok sabırlı. Sürekli çekiyor, çekiyor, çekiyor...

Sonunda midyenin kasları yoruluyor. Kabuklar sadece 0.1 milimetre aralığında açılıyor.

Ve bu yeterli.

Deniz yıldızı kardiyak midesini bu küçücük aralıktan içeri sokuyor. Midye hala canlı ama artık çok geç - sindirim enzimler işe başlıyor.

Hidrolik Güç: Deniz Yıldızının Süper Gücü

Deniz yıldızları kollarını kaslarla değil, su basıncıyla hareket ettiriyor.

Su vasküler sistemi:

• Vücutlarında su dolu kanallar var
• Su pompası gibi çalışıyor
• Kollarındaki binlerce tüp ayak bu sistemle kontrol ediliyor
• Her tüp ayağın ucunda vantuz var

Bu sistem o kadar güçlü ki, bir deniz yıldızı bir midye kabuğunu açmak için saatlerce 4-5 kilogram çekme kuvveti uygulayabiliyor.

İnsan gücüyle kıyasla, vücut ağırlığına oranla deniz yıldızları bizden 100 kat daha güçlü.

İki Farklı Beslenme Stratejisi

1. İlkel Deniz Yıldızları

Astropecten ve Luidia gibi türler daha basit:

• Küçük avları bütün yutarlar
• İç midede sindirim yapılır
• Sindirilemeyen parçalar (kabuklar) ağızdan atılır
• Mideyi dışarı çıkarmazlar

2. Gelişmiş Deniz Yıldızları

Çoğu deniz yıldızı türü:

• Mideyi dışarı çıkarabilir
• Büyük avları dışarıda sindirir
• Çok daha etkili beslenme
• Daha fazla besin seçeneği

Sindirim Sistemi Anatomisi

Deniz yıldızının sindirim sistemi şaşırtıcı derecede karmaşık:

Ağız: Merkezî diskin altında Özofagus (yemek borusu): Kısa tüp Kardiyak Mide: Dışarı çıkabilen mide Pilorik Mide: İçerde kalan, asıl sindirim organı Çekumlar: Her kolda, besin emilimi için Anüs: Vücudun üst kısmında (bazı türlerde yok)

Pilorik mideden her kola uzanan çekumlar var. Burası sindirim enzimlerinin üretildiği ve besinlerin emildiği yer.

NGFFYamid: Mide Kontrol Molekülü

Bilim insanları deniz yıldızlarının midesini nasıl kontrol ettiğini keşfetti: NGFFYamid adlı özel bir nöropeptid.

Bu molekül:

• Midenin dışarı çıkmasını tetikliyor
• Sindirim tamamlandığında içeri çekilmesini sağlıyor
• Bir nevi "mide uzaktan kumandası" gibi çalışıyor

Ne Yerler?

Deniz yıldızları fırsatçı avcılar. Yani önlerine ne gelirse yerler:

Etçil türler:

• Midyeler
• İstiridyeler
• Salyangozlar
• Süngerler
• Mercan polipleri
• Küçük balıklar
• Ölü hayvan artıkları
• Hatta bazen diğer deniz yıldızları

Otçul/süzücü türler:

• Deniz yosunları
• Dip çamuru (filtre ederek)
• Planktonlar
• Organik atıklar

Bazı türler (Acanthaster planci gibi) mercan polipleriyle beslenir ve mercan resiflerine büyük zarar verebilir.

Yavaş Ama Etkili Avcılar

Deniz yıldızları saatte sadece birkaç metre hareket eder. Çok yavaşlar.

Ama bu sorun değil çünkü:

• Avları da yavaş (midye, salyangoz)
• Veya hareketsiz (süngerler, mercanlar)
• Sabır en büyük silahları
• Güçlü kollarıyla her şeyi yakalayabiliyorlar

Ekosistemde Kilit Tür

Deniz yıldızları "keystone species" - yani kilit taş türler. Onlar olmadan ekosistemin dengesi bozulur.

Neden önemliler?

• Midye ve istiridye popülasyonlarını kontrol ediyorlar
• Aşırı çoğalmayı engelleyerek biyoçeşitliliği koruyor
• Ölü hayvan artıklarını temizliyor
• Besin zincirinde önemli rol oynuyor

Yapılan deneylerde, deniz yıldızları bir bölgeden çıkarıldığında midyeler aşırı çoğalıp diğer türleri boğuyor ve biyoçeşitlilik düşüyor.

SSS - Sıkça Sorulan Sorular

S1: Deniz yıldızının midesi dışarı çıkarken acısı oluyor mu?

C1: Hayır, deniz yıldızları için bu tamamen doğal bir süreç. Ağrı hissettikleri yok çünkü merkezi sinir sistemleri çok basit. Mide çıkarma eylemi, bizim nefes almamız kadar sıradan bir davranış.

S2: Mide dışarıdayken zarar görebilir mi?

C2: Teorik olarak evet ama nadiren olur. Deniz yıldızları genellikle güvenli konumlarda beslenirler. Mide çok kısa süre dışarıda kalır (genellikle birkaç saat) ve hızlıca geri çekilebilir. Ayrıca mide dokusu oldukça dayanıklı.

S3: Bütün deniz yıldızları midelerini dışarı çıkarabilir mi?

C3: Hayır, daha ilkel türler (Astropecten, Luidia gibi) bunu yapamaz. Avlarını bütün yutup iç midede sindirirler. Ancak çoğu modern deniz yıldızı türü bu yeteneğe sahip.

S4: Bir deniz yıldızı günde kaç kez yemek yer?

C4: Deniz yıldızları çok yavaş metabolizmaya sahip. Büyük bir midye yedikten sonra günlerce, hatta haftalarca yemek yemeyebilirler. Beslenme sıklığı türe, su sıcaklığına ve besin bolluğuna göre değişir.

S5: Deniz yıldızları nasıl nefes alıyor?

C5: Deniz yıldızlarının akciğerleri veya solungaçları yok. Oksijeni deri yüzeylerindeki küçük yapılardan (papula) emiyorlar. Ayrıca tüp ayaklarının yüzeyi de gaz değişimi için kullanılıyor.

S6: Deniz yıldızlarının kaç türü var?

C6: Dünya genelinde yaklaşık 1,500-2,000 deniz yıldızı türü var. Tropik bölgelerden kutup denizlerine kadar her yerde yaşıyorlar. En küçükleri 1 cm, en büyükleri 65 cm çapında olabiliyor.

S7: Kollarını kaybeden deniz yıldızı hayatta kalabilir mi?

C7: Evet! Deniz yıldızları inanılmaz rejenerasyon (yenilenme) yeteneğine sahip. Tek bir koldan bile bütün vücudu yeniden oluşturabilirler. Bu süreç aylar sürebilir ama genellikle başarılı oluyor.

S8: Deniz yıldızları tehlikeli mi? Zehirli mi?

C8: Çoğu tür insanlar için zararsız ama bazıları zehirli dikenler taşıyor. Dikenli taç deniz yıldızı (Acanthaster planci) gibi türlerin dokunsanız ciddi acı ve iltihaplanma yapabilir. Genel kural: dokunmayın, sadece izleyin.